Arbeidsmigranten en vluchtelingen: multicultureel Woerden

Van ver naar Woerden

Zolang onze streken bewoond zijn, liggen de wortels van de bewoners soms hier, maar vaak elders. Na het vertrek van de Romeinen veroveren de Franken dit gebied. Er komen monniken uit Ierland en bestuurders uit het huidige Duitsland en Oostenrijk. Later krijgen de mensen hier te maken met Spanjaarden, Fransen, Engelsen en Vlamingen. Soms komen die groepen in ware golven, als gevolg van honger, vervolging en oorlogsgeweld. Zo trekken Vlamingen en Walen na het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog naar de Noordelijke Nederlanden. Geloofskwesties spelen een rol, maar er zijn ook mensen bij die we nu economische vluchtelingen noemen. Ook Woerden neemt deze migranten op. Zo lezen we in de archieven over ene Peter Gevaerts die in 1587 werkt als boekdrukker. Zeer waarschijnlijk is hij een Vlaamse vluchteling.

Werk zoeken

Aan het einde van de 18e eeuw zien we echte arbeidsmigranten arriveren. In Duitsland is het economische klimaat heel slecht. Jonge mannen trekken naar Nederland en verhuren zich als knecht in het oogstseizoen. Ze heten ook wel “hennekemaaiers” en tal van boeren in Harmelen, Zegveld, Kamerik, Linschoten en Barwoutswaarder nemen de mannen in dienst. Wie een leuke vrouw tegenkomt, trouwt en blijft in deze omgeving wonen. Wat opvalt is dat er nogal wat geschoolde klompenmakers tussen deze Duitse mannen zitten. Ze komen allemaal uit de buurt van Osnabrück vandaan en arriveren tussen 1770 en 1840. Sommige Woerdense familienamen herinneren nog steeds aan deze migranten, zoals Schlingmann, Kriege, Gründmann en Hilgemann. Er komen niet alleen landarbeiders naar onze streek. De gebroeders Kauling drijven in Woerden in de 19e eeuw een grote winkel in aardewerk en dergelijke. De kleermakersfamilie Forsthövel bezit tot ver in de 20e eeuw een kledingzaak in Woerden.

Toestroom in de twintigste eeuw

Eigenlijk is de samenleving dan al eeuwen “multicultureel” maar die term wordt pas na de Tweede Wereldoorlog gebruikt als groepen niet-westerse mensen zich in ons land vestigen. Er komen families van de Molukken in het voormalige Nederlands-Indië. Ze worden, ook in Woerden, tijdelijk ondergebracht in barakken en leegstaande gebouwen zoals de Kazerne en wagenloodsen aan de Singel. Veel families zien zich, door de loop van de politiek, gedwongen om hier te blijven.

Ook daarna, in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, weten “buitenlanders”  Woerden te vinden. Er komen vluchtelingen als gevolg van de Hongaarse opstand in 1956. Eind 1968 wonen er ruim 100 buitenlandse werknemers in Woerden en verreweg de meesten werken daar ook. Ze zijn afkomstig uit Marokko, Turkije, Italië, Griekenland en Spanje.

Net als in voorbije eeuwen integreren de nieuwe bevolkingsgroepen geleidelijk in de Woerdense samenleving. Wel is daarbij te zien dat oorspronkelijke culturele waarden, en zeker ook de religie, in toenemende mate belangrijk worden gevonden voor het behoud van een eigen identiteit. In 1993 leidt dit tot de bouw van de Marokkaanse  Al-Fath moskee aan de Iepenlaan. De naam betekent ongeveer “de Opening”.  In 2015 verdwijnt het gebouw weer. Er zijn dan plannen voor een groter gebouw maar uiteindelijk komt er de nieuwbouw van een supermarkt en verschijnt er in het naburige Bodegraven een grote moskee onder de oude naam.

Kleurrijk Woerden

Aan het begin van de 21e eeuw krijgt de instroom van andere bevolkingsgroepen een nieuwe impuls. Het Verdrag van Schengen maakt vrij reizen en vestigen mogelijk binnen een groot deel van de Europese Unie. Er verschijnen arbeiders uit Polen, Bulgarije en Hongarije die werken in de tuinbouw en de bouwsector. Meer en meer vestigen deze seizoenarbeiders zich later voor korte of langere tijd, en dat heeft onder andere invloed op de winkelsector in Woerden. Af en toe is er een winkel met Poolse producten. De integratie verloopt niet altijd gladjes. In juni 2008 is er een dieptepunt als de Pool Robert Mazur om het leven komt, enkele dagen nadat hij in het Woerdense uitgaansleven wordt aangevallen met een mes. De moord laat diepe sporen na in Woerden.

Na de komst van Bosnisch-Servische vluchtelingen, als gevolg van de oorlog in de jaren 90 van de twintigste eeuw, zien we in de 21e eeuw niet alleen het aantal migranten uit de Europese Unie toenemen. Er komen nu ook grote groepen van buiten de EU op Nederland af, afkomstig uit onder andere Syrië, Eritrea, Afghanistan, Iran en Irak.

In oktober 2015 biedt Woerden zes dagen crisisopvang in de sporthal Snellerpoort. Dit geeft aanleiding tot geweldsincidenten door lieden die afkomen op de landelijke berichtgeving. Zo’n twintig niet-Woerdenaren vallen de vluchtelingen aan. Desondanks gaat de opvang van deze groepen mensen door. Woerdenaren (“maatjes”) zetten zich ruimhartig in voor vluchtelingen die een verblijfsstatus krijgen, een opmaat voor hun definitieve opname in de Nederlandse samenleving. Ze worden begeleid bij het wegwijs maken in Woerden, bij het leren van de Nederlandse taal, bij het vinden van werk en bij het verkrijgen van huisvesting. Jaarlijks ontvangt een groep statushouders, soms enkele tientallen, in Woerden het Nederlandse paspoort.